Skorupiak obunogi z rodzaju Gammarus
Projekt realizowany jest we współpracy z zespołem litewskim, którego kierownikiem jest dr Denis Copilas-Ciocianu z Nature Research Center w Wilnie. Po stronie polskiej projekt będą realizować pracownicy i student/ka z Katedry Zoologii Bezkręgowców i Hydrobiologii Wydziału BiOŚ.
Odkrywanie niewidzialnego życia: Tajemnice kryptycznych skorupiaków z Kaukazu
Przez długi czas zakładano, że różnice w wyglądzie cech zewnętrznych organizmów są niezbędne do rozpoznania odrębnych gatunków. Jednak postęp badań molekularnych w ostatnich dziesięcioleciach wykazał, że wiele zwierząt, które wyglądają identycznie, to tak naprawdę zupełnie różne gatunki. To zjawisko, nazywane różnorodnością kryptyczną, oznacza, że różnice między gatunkami są tak subtelne, że nie da się ich dostrzec w ich wyglądzie zewnętrznym (morfologii). Naukowcy od dawna podejrzewali, że takich „niewidzialnych” gatunków jest znacznie więcej niż sądziliśmy.
Odkrywanie gatunków kryptycznych: dlaczego to takie ważne?
Odkrywanie gatunków kryptycznych ma ogromne znaczenie dla ochrony przyrody. Jeśli nie wiemy, ile gatunków naprawdę istnieje, nie możemy skutecznie chronić tych, które są zagrożone wyginięciem. Ponadto, gatunki takie często różnią się swoimi preferencjami środowiskowymi i niszami ekologicznymi - stąd, w przypadku gatunków wskaźnikowych dla jakości środowiska (a takimi są często skorupiaki) niezwykle ważne jest prawidłowe określenie z iloma różnymi gatunkami mamy do czynienia. Dlatego naukowcy na całym świecie szukają nowych metod, które pozwolą im zidentyfikować i opisać te ukryte skarby bioróżnorodności.
Kaukaz – hotspot kryptyczności
Jednym z regionów Europy, gdzie różnorodność kryptyczna może być szczególnie wysoka, jest Kaukaz. W górach i wodach tego regionu żyją tysiące różnych gatunków, w tym wiele jeszcze nieznanych nauce. Szczególnie interesujące są dla nas małe skorupiaki obunogie z rodzaju Gammarus. Są one szczególnie istotne jako podstawa sieci troficznych ekosystemów wodnych w górach, jak również stanowią ważne wskaźniki jakości wód. Chociaż na pierwszy rzut oka wyglądają bardzo podobnie, nasze dotychczasowe badania genetyczne sugerują, że w rzeczywistości, w wodach Kaukazu, może istnieć ponad 100 różnych gatunków tych skorupiaków!
Cele projektu
Celem projektu jest dokładne zbadanie tych skorupiaków i stworzenie ich drzewa filogenetycznego.
Chcemy zrozumieć, jak i kiedy powstały te wszystkie gatunki, dlaczego są tak podobne do siebie i jak zmieniała się ich różnorodność na przestrzeni milionów lat. Aby to osiągnąć, wykorzystamy najnowsze technologie sekwencjonowania DNA.
– opowiada o projekcie prof. dr hab. Michał Grabowski.
Dlaczego to ważne dla nas wszystkich?
Dzięki planowanym badaniom możliwe będzie:
- Odkrycie nowych gatunków: Zwiększenie wiedzy o bogactwie życia na Ziemi.
- Zrozumienie ewolucji: Poszerzenie wiedzy o tym, jak powstają nowe gatunki i jak zmienia się życie na naszej planecie.
- Chronienie przyrody: Dzięki dokładniejszej wiedzy o różnorodności biologicznej będziemy mogli lepiej chronić zagrożone gatunki - formalne uznanie i opisanie wielu z tych gatunków zapewni ich długoterminową ochronę w obliczu obecnie rozwijającego się kryzysu różnorodności biologicznej.
Nasze badania to nie tylko naukowa ciekawostka. To ważny krok w kierunku lepszego zrozumienia i ochrony naszej planety.
– podsumowuje prof. dr hab. Michał Grabowski.
prof. dr hab. Michał Grabowski – badacz w katedrze Zoologii Bezkręgowców i Hydrobiologii. Swoją działalność badawczą koncentruje m.in. na przestrzenno-czasowych wzorcach ewolucji w ekosystemach wodnych, inwazjach biologicznych w ekosystemach wodnych, czy wykorzystaniu barkodingu DNA jako narzędzia do badania bioróżnorodności wodnej.
Materiał: prof. dr hab. Michał Grabowski. Wydział Biologii i Ochrony Środowiska
Redakcja: Marcin Kowalczyk, Centrum Komunikacji Marki UŁ, Kamila Knol-Michałowska, Centrum Promocji Wydziału Biologii i Ochrony Środowiska
Zdjęcie: Tomasz Mamos