© Rafał Kapica
data publikacji: 9 października 2020
tekst: Jędrzej Janicki (08.10.2020)
Uczciwie przyznać trzeba, że w dobie świetności Polskiej Szkoły Plakatu plakat zaangażowany społecznie i uniwersalnie zarazem – z przyczyn oczywistych – triumfów raczej nie święcił. Ostatnimi czasy zaobserwować można jednak tendencję rosnącego znaczenia tego typu aktywności artystycznej. Artyści młodszego pokolenia tworzący takie plakaty niewątpliwie zadłużeni są w mistrzowskiej twórczości Lexa Drewińskiego. Pojawiają się jednak osobowości tworzące bardzo wyraziste dzieła, obok których nie da się przejść obojętnym. Jednym z takich twórców jest Rafał Kapica, którego plakat "Wolność" stanowi być może najważniejsze dzieło na wystawie jego autorskich plakatów "Nie będzie kolorowo".
© Rafał Kapica
Kompozycyjnie plakat ten stanowić mógłby wzorzec podejścia minimalistycznego. Na czarnym monochromatycznym matowym tle widnieją wyraźnie zarysowane białe litery układające się w napis „wolno”. Wzornictwo liter zaskakuje swoją prostotą i wyrazistością – cechy te stanowią zresztą wspólny mianownik wystawianych przez Kapicę prac na wspominanej wystawie. Po napisie „wolno” bezpośrednio następują kolejne dwa znaki, przypominające mocno zniekształcone litery „ś” oraz „ć”. Tak naprawdę, tego że na plakacie widnieje słowo „wolność”, odbiorca domyśla się na podstawie kontekstu instytucjonalnego osadzenia tego dzieła – wszak dostało się ono do finału konkursu 30 lat wolności na plakatach polskich artystów[1]. Kapica przedstawieniem tym daje wyraźny sygnał, że z tą naszą wolnością sprawa nie jest taka oczywista i prosta. Niby wszystko wolno, ale jednak tak nie do końca, przecież nie mamy tu przedstawionej pełnej „wolności”, a jedynie „WOLNO”. Oto prosta, elegancka gra słów, którą odczytywać można jako jakże precyzyjny komentarz do otaczającej nas rzeczywistości. Na plakacie "Wolność" widoczny jest również środek wyrazu bardzo często używany przez tego autora. W przekonujący sposób ukazana jest spływająca farba, przywodząca na myśl w pośpiechu tworzone dzieła artystów graffiti. Tego typu konwencji artystycznej artysta używa w kilku innych swoich pracach, chociażby w Koloratce czy plakacie promującym wystawę "Nie będzie kolorowo".
Wydaje mi się, że stylistykę prac Kapicy kształtowało co najmniej kilka czynników (szerzej na ten temat zob. we wprowadzeniu do katalogu wystawy "Nie będzie kolorowo", wyd. Fundacja Urban Forms, Łódź 2020). Wskazać można chociażby doświadczenie malarskie, które w jego pracach plakatowych jest być może nieco mniej widoczne, ale czytelne[2]. Poza tym artysta ten bardzo wiele czerpie z rygorów (post)awangardowego projektowania graficznego, które stanowi znamienitą część jego dorobku. Co równie ważne, jest on też bacznym obserwatorem rzeczywistości i absolutnie nie boi się zabierać głosu w sprawach społecznych, tych najważniejszych i najbardziej aktualnych – świadczą o tym inne z jego prac, jak np. "Koloratka" czy "Żałobna flaga LGBT". Robi to w sposób refleksyjny, dygresyjny i narracyjny. Jednym z przykładów takich „artystycznych komentarzy” jest także "Wolność".
________________________________________
[1] Plakaty, które znalazły się w finale zobaczyć można tutaj: https://www.polityka.pl/tygodnikpolityka/kultura/1795052,1,30-lat-wolnosci-na-plakatach-mlodych-polskich-artystow.read. W konkursowym jury zasiadali m. in. Jerzy Janiszewski (autor logo Solidarności) oraz Luka Rayski (twórca głośnego plakatu Konstytucja). Wśród finałowych prac nieco podobne, co Kapica, podejście do tematu zauważyć można w plakacie 1989–2019 Michała Przychodzienia.
[2] Prace malarskie Rafała Kapicy znaleźć można zobaczyć m.in. tutaj: https://desa.pl/en/artists/rafal-kapica/.