Międzynarodowy zespół badawczy pod kierunkiem prof. Szymona Marcińczaka z Instytutu Geografii Miast, Turyzmu i Geoinformacji Wydziału Nauk Geograficznych Uniwersytetu Łódzkiego zbadał problem nadmiernego narażenia na ciepło w obszarach miejskich Hiszpanii. Badacze skupili się na pięciu hiszpańskich miastach: Madrycie, Barcelonie, Sewilli, Bilbao oraz Murcji. Wyniki badań zostały opublikowane w międzynarodowym czasopiśmie naukowym „Landscape and Urban Planning”, w artykule pt. „Landscapes of thermal inequality: Exploring patterns of climate justice across multiple spatial scales in Spain”.
Naukowcy podkreślają, że ich analizy są nowatorskie, m.in. ze względu na wykorzystane metody badawcze (bespoke/egocentric neighborhoods) oraz przeprowadzenie analizy problemu nierówności termicznych w obszarach miejskich Europy Południowej, która to przestrzeń nie została do tej pory dostatecznie przebadana, jeżeli chodzi o znaczny stres cieplny.
Bespoke/egocentric neighborhoods odzwierciedlają lokalizację danej osoby oraz jej sąsiedztwo rozumiane na przykład jako okręg o określonym promieniu. Tak skonstruowane sąsiedztwa dla poszczególnych osób pokrywają się ze sobą do pewnego stopnia. Można je generować zaczynając od bardzo małych jednostek przestrzennych, kończąc na bardzo dużych obszarach, co pozwala na wieloskalowe badanie ekspozycji na czynniki środowiskowe, w tym narażenie na ciepło
– mówi prof. Marcińczak.
W artykule naukowcy piszą m.in.: „[…] badanie to jest pierwszym, w którym wykorzystano bespoke/egocentric neighborhoods do zbadania wewnątrzmiejskich wzorców nierówności termicznych. W Europie, ani nigdzie indziej nie przeprowadzono tak rygorystycznych porównań międzymiastowych, wewnątrzmiejskich i wieloskalarnych wzorców nierówności termicznych, co rozszerza znaczenie tego artykułu poza zainteresowanie wyłącznie regionalne”.
Nierówności termiczne w hiszpańskich miastach
Wyniki badań ujawniły, że trendy określone na obszarze Europy nie odpowiadają dokładnie tym zgłaszanym w Ameryce Północnej. Ponadto poziom narażenia na ciepło jest zależny od specyfiki konkretnego miasta oraz skali przestrzennej analizy. Badacze zauważyli, że wpływ na nierówności termiczne mają cechy morfologiczne poszczególnych miast (układ miasta), a także różnice w zamieszkaniu poszczególnych dzielnic przez dane społeczności.
Zauważono, że związek między wyższym wykształceniem a narażeniem na ciepło jest „ogólnie negatywny” w Hiszpanii. Jak tłumaczą specjaliści, osoby o niższym wykształceniu i niższych zarobkach mają tendencję do życia w dzielnicach o wyższej średniej temperaturze, co jest zgodne z badaniami przeprowadzonymi w Ameryce, czy Holandii. Badacze piszą: „Wieloskalowe podejście zastosowane w tym badaniu wyraźnie pokazuje, że związek między nadmierną ekspozycją na ciepło a cechami społecznymi i przestrzennymi poszczególnych dzielnic zależy od skali przestrzennej analizy”.
Stopień ekspozycji na wyższe temperatury może być powiązany z gęstością zaludnienia (w obszarach gęsto zaludnionych notowane są wyższe temperatury). Taka sytuacja ma miejsce w Bilbao oraz Murcji. Jednakże w Madrycie i Sewilli sytuacja jest odwrotna, na obszarach o mniejszej gęstości zaludnienia notowane są wyższe temperatury.
Udokumentowano, że wyższa gęstość zaludnienia powiązana jest z wyższymi temperaturami powierzchni, jednak musi temu sprzyjać lokalny kontekst (m.in. topografiamiasta, kierunek jego rozwoju, czy historia imigracji). Warto zauważyć, że każde badane miasto miało unikalny wzórprzestrzenny ekspozycji imigrantów na ciepło. Spowodowane było to m.in. różnicami w topografii miasta, mikroklimatem wewnątrz miast, czy rozmieszczeniem imigrantów w przestrzeni miejskiej.
Badacze wskazują, że jednym z głównych obecnie wyzwań dla południowoeuropejskich miast jest właśnie narażenie na ciepło. Jak podają naukowcy, jest ono zależne od cech środowiskowych każdego obszaru miejskiego, zaś wyższe temperatury mogą pojawiać się częściej na terenach o skoncentrowanej urbanizacji z typowo wysoką zabudową.
Zauważono również, że niemal we wszystkich miastach południowej Hiszpanii, w przyszłości, będzietrzeba wziąć pod uwagę zamontowanie markiz ulicznych, by zmniejszyć presję cieplną. Rozrost miast i naśladownictwo anglosaskich modeli mieszkaniowych i budowlanych będzie także wymuszało wdrażanie różnego rodzaju projektów publicznych, np. wykorzystania roślinności i terenów zieleni, by zmniejszyć temperaturę w poszczególnych częściach miast.
Status społeczny/materialny ma kluczowe znaczenie w wyjaśnieniu wzorów nierówności w ekspozycji na ciepło w miastach. Wyniki badań zależą od skali przestrzennej analizy
– dodaje prof. Marcińczak.
Źródło: Szymon Marcińczak, Ricardo Iglesias-Pascual, Dominik Kopeć, Klaudia Wróbel, Veronika Mooses (2025), Landscapes of thermal inequality: Exploring patterns of climate justice across multiple spatial scales in Spain, Landscape and Urban Planning. Volume 254, 105255, ISSN 0169-2046.